สิ่งหนึ่งที่เวลาตั้งจานรับสัญญานดาวเทียม นอกจากมุมกวาดมุมส่าย มุมก้มเงยแล้ว "การตั้งองศาหัว LNB" แต่ถ้าเป็นการตั้งรับสัญญานของดาวเทียมไทยคม ส่วนใหญ่เราก็ทราบกันอยู่แล้ว จากคำบอกเล่า ประสบการณ์ หรือคู่มือติดตั้งจาน เช่น หันเลข 0 ไปที่ 7 นาฬิกา หรือบางชนิดก็บอกให้หันเลข 240 ไปที่ 6 นาฬิกา แต่การได้มาซึ่งวิธีการเหล่านี้ มาจากไหน มีวิธีการอย่างไร ลูกค้าหลายท่านมีคำถาม บทความนี้ จะมาอธิบายหลักการง่าย ๆ เพื่อให้เข้าใจกัน
วิธีการที่จะแนะนำให้ดูต่อไปนี้ นอกจากจะใช้ได้กับ LNB แบบ C-Band ได้แล้ว ยังสามารถใช้กับ LNB แบบ KU-Band ได้อีกด้วยซึ่งทั้งสองแบบใช้วิธีการที่เหมือนกัน ต่างกันที่การอ่านเท่านั้นเอง และอุปกรณ์ที่จะต้องใช้ก็คือ "เข็มทิศ" ครับผม
แต่ก่อนอื่นเรามารู้จักหัว LNB C-Band ซึ่งเป็นเนื้อหาหลักของเราในบทความนี้ก่อน หากใครทราบ ที่บริเวณด้านบนของ LNB จะมีมาตรสเกลเป็นตัวเลขอยู่ ซึ่งมีหลัก ๆ ที่เห็นกันบ่อย ๆ คือ แบบที่ 1 จะเป็นตัวเลย 30 - 0 - 30 และแบบที่ 2 คือจะเป็นตัวเลขแบบวงองศาซึ่งมักจะขึ้นต้นด้วย 90 สิ้นสุดที่ 270
ลักษณะของดาวเทียมสื่อสาร ที่ใช้สำหรับส่งสัญญาณโทรทัศน์-วิทยุ หรืออินเทอร์เน็ต โดยปกติจะเป็นประเภทดาวเทียมค้างฟ้า คือดาวเทียมทุกดวงในชนิดนี้ทั้งหมด จะลอยอยู่บริเวณเส้นศูนย์สูตรต่อกันเป็นแถวยาว และดาวเทียมมักจะลอยอยู่ในตำแหน่งใกล้ ๆ กับประเทศเจ้าของดาวเทียมดวงนั้น ๆ ลักษณะของดาวเทียมค้างฟ้าคือ จะไม่ลอยหนีไปไหน แต่จะลอยอยู่ตำแหน่งเดิม และเหวี่ยงตามแรงโน้มถ่วงของโลก ทำให้เราเข้าใจว่า ดาวเทียมลอยอยู่กับที่ แต่ความจริงแล้วมันหมุนตามโลกไป ด้วยเหตุนี้เอง ทำให้เราสามารถหาตำแหน่งของดาวเทียมในชนิดนี้ได้แบบตายตัว ซึ่งดาวเทียม Thaicom ก็เป็นดาวเทียมในลักษณะนี้
การหามุมกวาดมุมส่าย รวมไปถึงมุมก้มเงยของการตั้งจานรับสัญญาณนั้น จะคำนวนจาก 1. ตำแหน่งของดาวเทียม และ 2. ตำแหน่งของที่ติดตั้งจานรับสัญญาณ โดยสามารถหาได้จากเว็บไซต์นี้ก็ได้ (http://www.dishpointer.com) โดยช่อง Location ใส่จังหวัด และประเทศ (ภาษาอังกฤษ) และเลือกรายการดาวเทียมจากชื่อในตัวเลือก หรือบางท่านอาจจะมี Application อื่น ๆ ก็สามารถใช้ได้ แต่ตอนนี้เราได้คำนวนมุมกวาดส่ายของดาวเทียมบางดวงมาให้แล้ว โดยกำหนดจุดติดตั้งคือ ประเทศไทย/กรุงเทพมหานคร
(ในวงเล็บคือมุมกวาดส่าย)
VINASAT 132E (112)
CHINASAT 6B 115E (132)
ASIASAT 7 105.5E (160)
ASIASAT 5 100.5E (180)
MEASAT 3 91.5E (214)
THAICOM 5/6/8 78.5E (240)
APSTAR 7 76.5E (242)
ABS 2 75E (244)
เรามาสนใจที่ ดาวเทียม Thaicom 5/6/8 78.5E กันครับ ดวงเดียวพอ ซึ่งหลังจากเราได้ข้อมูลมุมส่ายมาแล้ว นั่นก็คือ 240 องศา ซึ่งตัวเลขตรงนี้ ก็นำมาใช้กับการตั้งจานในมุมกวาดมุมส่าย (การหันจานซ้าย-ขวา ในแนวระนาบ) ด้วย และเลขชุดนี้ ก็นำมาใช้คำนวนเพื่อหามุมการตั้งหัว LNB อีกด้วย
คราวนี้ผมจะกล่าวถึงหัว LNB ที่เป็นลักษณะมาตรสเกลแบบองศาก่อน ซึ่งแบบนี้จะตั้งได้ง่ายมาก เพียงแค่ให้รู้ว่า "มุมกวาดมุมส่ายของจาน คำนวนมาได้เท่าไหร่ ให้นำหน่วยตัวเลขดังกล่าวบนหัว บนหัว LNB ชี้ลงดิน หรือชี้ลงที่ 6 นาฬิกา"
อย่างดาวเทียม Thaicom คำนวนมุมส่ายจาก ประเทศไทย/กรุงเทพมหานคร ได้ 240 องศา เราก็กำหนดมุมหัว LNB ให้เลข 240 ที่หัว LNB ชี้ลงดิน หรือชี้ลงที่ 6 นาฬิกา หรือดาวเทียม CHINASAT 6B คำนวนมุมส่ายจาก ประเทศไทย/กรุงเทพมหานคร ได้ 132 องศา ก็ให้เลข 132 ที่หัว LNB ชี้ลงดิน หรือชี้ลงที่ 6 นาฬิกา เช่นเดียวกัน แต่ค่าตัวเลขบนหัว LNB อาจจะไม่ได้ละเอียดจนถึงหลักหน่วย ส่วนใหญ่จะเป็น 90 - 120 - 150 - ... ก็ให้ประมาณเอาว่า 132 ควรจะอยู่ระหว่าง หรือใกล้กับตัวเลขที่ปรากฏอยู่บน LNB
พอพูดถึงหลักนาฬิกา บางท่านอาจจะไม่เข้าใจ ให้ผู้อ่านนึกถึงหน้าจานกลม ๆ ของเรานั้น เหมือนหน้าปัดนาฬิกา มีเลข 1 ถึงเลข 12 วิธีการที่กล่าวว่า 240 ชี้ลงที่ 6 นาฬิกา บนหน้าปัดนาฬิกา เลข 6 อยู่ล่างสุด ก็คือเลข 240 หันมาทางด้านล่างสุด นั่นเอง
ส่วนหัว LNB ที่มีมาตรสเกลบนหัวแบบตัวเลข 30 - 0 - 30 แบบนี้จะต้องใช้ "เข็มทิศ" มาช่วยแล้ว มีวิธีการอย่างไร เรามาจัดการที่ตัวเข็มทิศกันก่อน
เรายังใช้ตัวอย่างจากองศาของดาวเทียม Thaicom ที่หาได้จากตำแหน่ง ประเทศไทย/กรุงเทพมหานคร คือ 240 องศา ให้เรามาดูที่เข็มทิศ บนตัวเข็มทิศนั้น จะมีมาตรวัดอยู่ 2 ตำแหน่งเลขวงใน และเลขวงนอก และเข็มทิศส่วนใหญ่ แป้นวงด้านในจะหมุนได้ ให้หมุนเลข 240 ในแป้นวงใน มาให้ตรงกับขีดแดงที่อยู่ด้านใน หรือหากไม่มีขีดแดง ก็หมุนเลข 240 นั้นมาตรงกับอักษร " N " ที่อยู่แป้นวงนอกก็ได้
จากนั้นก็ให้มายืนงงอยู่หน้าจาน โดยหันหน้าเข้าหาจานรับสัญญาณ (ไม่ใช่หลังจาน) และถือเข็มทิศคว่ำลง ตามภาพ และให้อักษร " N " ชี้ลงตั้งฉากกับพื้น เทียบคู่กับหน้าจาน
ส่วนวิธีอ่านมุมนั้น สำหรับ LNB C-Band ที่มีตัวเลข 30 - 0 - 30 ให้ตำแหน่งของเลข 0 บน LNB ที่ไปทางเดียวกับอักษร " W " หรือที่อ่านได้แบบหน้าปัดนาฬิกาคือ ประมาณ 7 นาฬิกา นอกจากนี้เรายังได้มุมองศาของการตั้งหัว LNB KU-Band มาด้วยในวิธีนี้ (ในกรณีที่ใช้ดาวเทียมดวงเดียวกัน) คือ เครื่องหมาย " S " ในที่นี้ ดาวเทียม Thaicom ในระบบ KU-Band จะต้องหันขั้ว F-type ไปที่ตำแหน่งเดียวกับอักษร " S " หรือที่อ่านได้แบบหน้าปัดนาฬิกาคือ ประมาณ 4 นาฬิกา คุ้น ๆ กันไหมครับ...


และในความเป็นจริงนั้น ถึงแม้ LNB C-Band ที่มีวิธีการอ่านการตั้งหัวที่ต่างกันทั้ง 2 รูปแบบ แต่แท้จริงแล้ว องศาของอุปกรณ์ทั้ง 2 รูปแบบ เมื่อติดตั้งเสร็จแล้ว มีรูปแบบที่เหมือนกัน เท่ากัน ไม่แตกต่างกัน เพราะว่าตัวอุปกรณ์รับสัญญาณที่อยู่ด้านในนั้น เหมือนกันทุกอย่าง ความแตกต่างคือ เลขการวัด และวิธีอ่าน ซึ่งด้วยเหตุผลนี้เอง ทำให้หลายท่านอาจจะไม่ค่อยเข้าใจเรื่องการตั้งจาน เกิดความสับสน เมื่อได้ยินว่าบางคนก็บอกตั้ง 7 นาฬิกา บางคนก็บอกว่าตั้ง 6 นาฬิกา แล้วตกลงมันตั้งแบบไหนกันแน่ ความสงสัยจะหมดไป เมื่อท่านได้รู้ข้อมูลว่า ที่เขาพูดกันว่า ตั้ง 7 นาฬิกา ตั้ง 6 นาฬิกา หรือจาน KU-Band ตั้ง 4 นาฬิกานั้น มีที่มา อย่างไร